Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp dạy học để nâng cao chất lượng môn Toán Lớp 1

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp dạy học để nâng cao chất lượng môn Toán Lớp 1

1. UBND HUYỆN THUẬN THÀNH TRƯỜNG TIỂU HỌC THANH KHƯƠNG BÁO CÁO BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG TÁC GIẢNG DẠY MÔN: TOÁN TÊN BIỆN PHÁP: BIỆN PHÁP DẠY HỌC ĐỂ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG MÔN TOÁN LỚP 1 Họ và tên: LÊ THỊ THU PHƯƠNG Môn dạy: Toán Trình độ chuyên môn: Đại học Chức vụ: Giáo viên Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Thanh Khương Nguyệt Đức, ngày 10 tháng 11 năm 2022
2. MỤC LỤC MỤC LỤC 1 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 2 PHẦN II: NỘI DUNG 3 1. Thực trạng của việc dạy - học để nâng cao chất lượng môn Toán lớp 1 3 2. Biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Toán lớp 1 3 a. Biện pháp 1: Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học. 3 b. Biện pháp 2: Áp dụng các trò chơi học tập vào các tiết học 5 c. Biện pháp 3: Sử dụng có hiệu quả đồ dùng dạy học 6 d. Biện pháp 4: Đổi mới về cách kiểm tra, đánh giá học sinh 6 3. Kết quả đạt được. 8 4. Kết luận. 8 5. Kiến nghị, đề xuất 9 a. Đối với tổ, nhóm chuyên môn 9 b. Đối với Lãnh đạo nhà trường 9 c. Đối với Phòng GDĐT, Sở GDĐT 9 1
3. PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ Môn Toán là môn học chiếm một vị trí rất quan trọng và then chốt trong nội dung chương trình các môn học ở Tiểu học. Các kiến thức kĩ năng của môn Toán ở tiểu học có nhiều ứng dụng trong đời sống, rất cần thiết để học các môn học khác ở tiểu học và các lớp trên. Môn Toán giúp học sinh nhận biết các mối quan hệ về số lượng và hình dạng không gian của sự vật. Môn Toán góp phần rất quan trọng trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận, phương pháp giải quyết vấn đề. Nó góp phần phát triển trí thông minh, cách suy nghĩ độc lập, linh hoạt, sáng tạo, nó đóng góp vào việc hình thành các phẩm chất cần thiết và quan trọng của các em học sinh như: cần cù, cẩn thận, làm việc có kế hoạch và có tác phong khoa học. Tuy nhiên, trên thực tế môn Toán không phải là một môn học dễ dàng đối với học sinh, nhất là đối với học sinh lớp 1. Môn Toán đòi hỏi học sinh phải có tư duy trừu tượng, sự suy luận lôgic, trong khi đó học sinh lớp 1 các em đang còn nhỏ tâm sinh lí còn non nớt. Các em chỉ tiếp thu nhanh những hoạt động có tư duy cụ thể, dễ hiểu. Do đó, việc dạy học môn Toán cho học sinh lớp 1 đặt ra một số thách thức đối với giáo viên: Làm thế nào để học sinh nắm được kiến thức; Làm thế nào để học sinh không chán nản, không bị áp lực mà vẫn đảm bảo được nội dung, kiến thức cần truyền tải đến các em. Xuất phát từ thực tế giảng dạy nêu trên và vị trí quan trọng của môn Toán, tôi mạnh dạn chọn báo cáo: “Biện pháp dạy học để nâng cao chất lượng môn Toán lớp 1” làm đề tài nghiên cứu của mình. 2
4. PHẦN II: NỘI DUNG 1. Thực trạng của việc dạy - học để nâng cao chất lượng môn Toán lớp 1 * Ưu điểm: Các thiết bị đồ dùng phục vụ cho dạy học tương đối đầy đủ, cơ sở vật chất khang trang đảm bảo cho việc dạy và học có hiệu quả. Học sinh lớp 1 là đối tượng được nhà trường cũng như cha mẹ học sinh quan tâm tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để các em học tập như việc sắm sách vở, giấy bút, đồ dùng đầy đủ. Mặt khác các em rất ngoan ngoãn biết nghe lời thầy cô, giúp đỡ bạn bè và rất vô tư trong sáng. Đa số giáo viên có trình độ chuyên môn, có năng lực, nhiệt tình, hăng say với công việc, có tinh thần trách nhiệm cao, luôn tìm tòi sáng tạo những cái hay, cái mới áp dụng vào dạy học để không ngừng nâng cao chất lượng dạy và học. Sự phát triển mạnh mẽ của Công nghệ thông tin tạo ra nhiều ứng dụng tiện lợi để giáo viên áp dụng vào thực tế dạy học đem lại hiệu quả cao. * Hạn chế: - Các em học sinh lớp 1 còn ít tuổi nên ý thức tự giác của các em chưa cao, chưa có sự kiên trì chịu khó, sự tập trung cao độ trong thời gian dài. Một số em hiếu động rất mải chơi thiếu sự chú ý, làm việc riêng khi học bài. - Chất lượng giáo dục trong một lớp không đồng đều. Có những em học sinh tiếp thu bài nhanh, có nhiều học sinh khả năng tư duy và khả năng tiếp thu chậm, đòi hỏi giảo viên phải đầu tư nhiều thời gian cho các em học sinh này. - Ngoài ra một số em có hoàn cảnh gia đình kinh tế khó khăn, cha mẹ tập trung làm kinh tế chưa thật sự quan tâm đến việc học của con em mình. - Qua khảo sát chất lượng ngay từ đầu năm và cuối năm học 2021 - 2022, tôi nhận thấy kết quả học tập của học sinh lớp tôi có nhiều hạn chế. * Tiến hành khảo sát lớp 1A tôi có số liệu cụ thể sau: Tổng Năm học số Thời Kết quả khảo sát của học sinh học điểm sinh Điểm < 5 Điểm 5 - 6 Điểm 7 - 8 Điểm 9 - 10 Số Tỉ Số Tỉ lệ Số Tỉ Số Tỉ lượng lệ lượng lượng lệ lượng lệ 2020-2021 36 Đầu 4 11,1 7 19,4 5 13,9 20 55,6 năm Cuối năm 1 2,8 6 16,7 2 5,5 27 75,0 3
5. 2. Biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Toán lớp 1 a. Biện pháp 1: Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học. * Mục tiêu: Học sinh tích cực, chủ động, sáng tạo khi thực hiện nhiệm vụ học tập. * Cách thực hiện: Khác với cách dạy truyền thống “Thầy giảng - trò nghe”, phương pháp dạy học hiện tại là “Thầy hướng dẫn - Trò tự tìm tòi khám phá để chiếm lĩnh kiến thức”. Phương pháp mới này kích thích tính chủ động, khả năng tìm tòi, tư duy sáng tạo cho người học. Từ đó, giúp học sinh ghi nhớ kiến thức lâu hơn. Môn Toán là môn dễ gây nhàm chán và áp lực thì phương pháp này là thích hợp nhất. Song vai trò của người giáo viên phải là người hướng dẫn, định hướng, giúp đỡ kịp thời để các học sinh đi đúng yêu cầu cần đạt, nội dung trọng tâm của bài học. Để thực hiện tốt những biện pháp này tôi đã thực hiện những việc sau đây: * Ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học môn Toán Đối với học sinh lớp 1 việc sử dụng công nghệ thông tin để giảng dạy mang lại sự mới lạ, khích thích sự tò mò, hứng thú và phù hợp nhất với tư duy trực quan cụ thể của học sinh. Nội dung của môn Toán lớp 1 liên quan đến nhận biết, cộng trừ các số tự nhiên trong phạm vi 10, 20, 100 nhận biết các hình học đơn giản như hình tròn, hình vuông, hình tam giác Đối với các nội dung trên, tôi chọn một số bài cơ bản để tiến hành dạy bằng giáo án điện tử. + Đối với các bài nhận biết các số từ 1 đến 10, tôi sẽ chọn một bài điển hình để dạy bằng giáo án điện tử giúp dễ hình dung và nắm bắt kiến thức. Ví dụ: Bài: Số 10, trang 40, 41 SGK Toán 1 - Bước 1: Nghiên cứu kĩ yêu cầu cần đạt, nội dung bài học để đưa ra các hình thức dạy: + Hoạt động mở đầu. + Hoạt động hình thành kiến thức mới. + Hoạt động luyện tập thực hành. + Hoạt động vận dụng trải nghiệm. - Bước 2: Tiến hành xây dựng kế hoạch bài dạy (lưu ý kế hoạch bài dạy không quá màu mè, nên hướng sự chú ý của học sinh vào nội dung chính trong bài, hiệu ứng đơn giản, không rườm rà, mất thời gian) - Bước 3: Chuẩn bị máy chiếu, màn chiếu, loa các thiết bị phục vụ cho việc dạy. - Bước 4: Tiến hành dạy theo ý tưởng kế hoạch bài dạy (Cần lồng ghép một trò chơi học tập ở phần hoạt động mở đầu hoặc phần củng cố để tạo không khi sôi nổi cho tiết học). - Bước 5: Kiểm tra việc nắm kiến thức của học sinh, tổng kết, rút kinh 4
6. nghiệm cho bài sau. Thông qua bài dạy học sinh định hình được số 10 thông qua số lượng và hình ảnh trực quan mà các em được nhìn thấy rõ (có 10 cái nơ, 10 cái mũ, 10 chấm tròn, 10 khối lập phương ). + Đối với các bài liên quan đến phép cộng, trừ các số tự nhiên. Ví dụ: Bài “Bảng cộng 5 trong phạm vi 10”. Giáo viên cũng chuẩn bị theo 5 bước như trên, nhưng trong quá trình dạy giáo viên cần sử dụng các thao tác trên máy thành thạo, nhuần nhuyễn để khỏi gián đoạn quá trình tư duy của học sinh. b. Biện pháp 2: Áp dụng các trò chơi học tập vào các tiết học * Mục tiêu: - Giúp học sinh thay đổi loại hình hoạt động trong giờ học, làm cho giờ học bớt căng thẳng, tạo cảm giác thoải mái, dễ chịu. Học sinh tiếp thu kiến thức nhẹ nhàng, tạo hứng thú học tập. - Kích thích sự tìm tòi, tạo cơ hội để học sinh tự thể hiện mình. - Thông qua trò chơi, học sinh vận dụng kiến thức năng nổ, hoạt bát, kích thích trí tưởng tượng, trí nhớ. Từ đó phát triển tư duy mềm dẻo, học tập cách xử lý thông minh trong những tình huống phức tạp, tăng cường khả năng vận dụng trong cuộc sống. * Cách thực hiện: Khi dạy học môn Toán, tôi thường áp dụng trò chơi vào phần mở đầu hoặc phần củng cố của tiết học. Dưới đây là một số trò chơi mà tôi thường áp dụng: + Trò chơi: Đố bạn - Mục đích: Rèn kĩ năng tính nhẩm nhanh, thích hợp với những bài dạy phép cộng, trừ các số trong phạm vi 10. - Thời gian: 5 - 7 phút - Cách chơi: Quản trò hô: “Đố bạn - Đố bạn”, học sinh hỏi “Đố ai? - Đố ai?” Quản trò hô: “Đố bạn và đưa ra phép tính 2 + 4”, 1 + 7, 9 - 5 Học sinh phải nhẩm nhanh kết quả để đưa ra kết quả. - Kết thúc cuộc chơi, ai trả lời đúng thì được tuyên dương, ai trả lời sai sẽ thì bị phạt theo yêu cầu của lớp. - Trò chơi này tôi dùng vào những tháng đầu của học kì I, sau một thời gian áp dụng tôi thấy tiết học hiệu quả hơn, một số em thiếu tự tin, ít chú ý trở nên nhanh nhẹn và chủ động hơn. + Trò chơi: Truyền điện - Mục đích: Củng cố bảng cộng, trừ trong phạm vi 10, 20 - Thời gian: 5 - 7 phút - Cách chơi: Lớp chia thành 2 đội để thi đua. Tôi sẽ “châm ngòi” đầu tiên, cô đọc một phép tính chẳng hạn: 9 + 6 rồi chỉ vào một em thuộc một trong 2 đội, 5
7. em đó phải bật ngay ra kết quả. Nếu kết quả đúng thì em đó có quyền “xì điện” một bạn thuộc đội đối phương. Em sẽ đọc bất kì phép tính nào, ví dụ 5 + 8 và chỉ vào một bạn (ở bên kia) bạn đó lập tức phải có ngay kết quả là 13, rồi lại “xì điện” trả lại đội ban đầu. Cứ như thế cô cùng 2 thư ký ghi kết quả của mỗi đội. Hết thời gian chơi đội nào có nhiều bạn đọc kết quả đúng thì đội đó chiến thắng. - Nếu một học sinh nào đó trả lời chưa chính xác sẽ bị “giật”, lúc này bạn lúc đầu đặt câu hỏi sẽ “xì điện” bạn khác. Kết thúc trò chơi bạn không trả lời được sẽ phải múa hoặc hát một bài hát. - Đây là một hình thức ôn tập rất hiệu quả, phù hợp với những bài luyện tập + Trò chơi: Ai nhanh ai đúng - Mục đích: Củng cố cách nhận biết về hình học đơn giản, áp dụng đối với bài: Hình vuông, hình tròn, hình tam giác. - Thời gian: Từ 3 - 5 phút. - Chuẩn bị: Giáo viên vẽ các hình tròn, hình tam giác, hình vuông lên các bông hoa có gắn nam châm, sau đó gắn lên bảng lớp. - Cách chơi: Mỗi lần gọi 2 bạn lên bảng, yêu câu hái những bông hoa chứa hình cô giáo yêu cầu, bạn nào hái được nhiều bông hoa nhất sẽ được tuyên dương. c. Biện pháp 3: Sử dụng có hiệu quả đồ dùng dạy học * Mục tiêu: Học sinh tự thao tác trên đồ dùng để hình thành kiến thức mới theo từng nội dung bài học. * Cách thực hiện: + Mỗi bài học khác nhau thì yêu cầu về đồ dùng dạy học là khác nhau vì thế việc lựa chọn đồ dùng dạy học phù hợp với mục tiêu của từng tiết học là rất quan trọng. + Đối với môn Toán thông thường đồ dùng dạy học cần chuẩn bị gồm: Que tính, thước kẻ, phấn màu, bảng con, thẻ chữ, phiếu bài tập - Que tính: Đây là đồ dùng không thể thiếu đối với học sinh lớp 1, tôi thường dùng để hình thành kiến thức mới trong các bài phép cộng, phép trừ trong phạm vi 10, 20, 100. Khi dạy tôi thường dùng que tính để thao tác mẫu trước lớp giúp học sinh dễ quan sát sau đó thực hành lại. Việc làm này giúp các em ghi nhớ nhanh và lâu hơn. - Thước kẻ: Được sử dụng để dạy các bài: Điểm, đoạn thẳng; Độ dài đoạn thẳng; Thực hành đo độ dài. - Phấn màu: Được dùng để ghi tên bài học và những điểm cần chú ý nhằm làm nổi bật phần kiến thức chính của bài, giúp học sinh tập trung hơn. - Bảng con: Được dùng để học sinh thực hành viết số, thực hiện phép tính. Bảng con là một đồ dùng cần thiết để kiểm tra việc ghi nhớ bài học của học sinh thông qua việc kiểm tra bài cũ. d. Biện pháp 4: Đổi mới về cách kiểm tra, đánh giá học sinh 6
8. * Mục tiêu: Giúp học sinh tự đánh giá được kết quả học tập của bản thân và các bạn. Khen ngợi các em làm bài tốt, động viên, nhắc nhở các em làm bài chưa tốt. *Cách thực hiện: - Đánh giá kết quả học tập của học sinh không chỉ có giáo viên là người “Cầm cân nảy mực” mà nên cho học sinh tham gia vào việc đánh giá kết quả học tập của bạn cũng như của bản thân mình. - Tôi thường tổ chức cho học sinh đổi chéo vở kiểm tra lẫn nhau, đối chiếu bài cô, tự chấm bài cho mình. Cô là người hướng dẫn và có nhận xét, kết luận chung. Ví dụ: + Khi học sinh hoàn thành tốt bài tập, tôi nhận xét như sau: “Hiểu và làm đúng bài tập, trình bày rõ ràng, em thật đáng khen!” + Khi học sinh hoàn thành bài tập nhưng trình bày chưa đẹp tôi có thể nhận xét: “Em làm đúng bài tập, nhưng em nên trình bày sạch sẽ và cẩn thận hơn”. + Khi học sinh chưa hoàn thành bài tập, hoặc làm sai nhiều, có thể nhận xét: “Em chưa hoàn thành bài, em cần cố gắng nhiều hơn nữa”. + Trong quá trình dạy, tôi luôn kiểm tra, theo dõi, giám sát tiến trình hoạt động, kết quả của các hoạt động của từng học sinh để có sự động viên khuyến khích hay giúp đỡ kịp thời. - Nâng cao chất lượng dạy học môn Toán thông qua các hoạt động khác * Tổ chức “Đôi bạn cùng tiến” Trong giờ học tôi còn tổ chức lớp học thành các “Đôi bạn cùng tiến” cụ + Những học sinh tiếp thu bài nhanh, kĩ năng tính toán tốt sẽ giúp đỡ bạn tiếp thu chậm, hay làm sai (nếu ở gần nhà nhau càng tốt). + Một học sinh chăm học, chuyên cần giúp đỡ và nhắc nhở bạn lười học. Để việc thực hiện có hiệu quả, tôi chủ động xếp học sinh ngồi cùng một bàn để học sinh tự học hỏi lẫn nhau, việc tổ chức cho học sinh cùng nhau học hỏi, cùng nhau thi đua, rèn luyện đó là việc tốt nên làm. Sau từng tuần, từng tháng, tôi tổng kết, tuyên dương từng em, từng “Đôi bạn cùng giúp nhau tiến bộ” vào tiết sinh hoạt cuối tuần. Nhận xét mang tính khuyến khích, động viên các em là chính. * Tổ chức tốt các phong trào thi đua - Để tạo không khí hào hứng thi đua học tập, tôi thường xuyên tổ chức các cuộc thi nhỏ như “Rung chuông vàng” vào các tiết sinh hoạt câu lac bộ. Những bài toán hay, những cách tính nhanh, được nêu ra để các bạn học tập. Phát động giờ học tốt, tuần học tốt, bông hoa mừng cô để chào mừng các ngày lễ lớn trong năm học được các em hưởng ứng nhiệt tình. * Phối hợp chặt chẽ với giáo viên bộ môn và cha mẹ học sinh. Tôi thường xuyên trao đổi với đồng nghiệp và cha mẹ học sinh về tình hình học tập của các học sinh trong lớp chủ nhiệm, để nắm bắt kịp thời những sai lệch 7
9. và động viên khuyến khích những tiến bộ của học sinh. 3. Kết quả đạt được. - Từ kết quả khảo sát đầu năm, sau khi áp dụng linh hoạt các biện pháp nêu trên tôi đã thu được kết quả khảo nghiệm rất khả quan như sau: Tổng Thời Năm học số điểm Kết quả khảo sát của học sinh HS Điểm < 5 Điểm 5 - 6 Điểm 7 - 8 Điểm 9 - 10 Số Tỉ Số Tỉ Số Tỉ Số Tỉ Đầu lượng lệ lượng lệ lượng lệ lượng lệ 2021-2022 36 năm 4 11,1 7 19,4 5 13,9 20 55,6 Cuối 1 2,8 6 16,7 2 5,5 27 75,0 năm Đầu 5 12,8 5 12,8 9 23,1 20 51,3 2022-2023 39 năm Cuối 1 2,6 3 7,7 3 7,7 32 82,0 năm + Sau khi áp dụng các biện pháp nêu trên, tôi nhận thấy: - Phát huy được sự chủ động và tích cực của học sinh trong việc tiếp thu kiến thức mới. - Kĩ năng thực hiện phép tính và kĩ năng làm bài trở nên nhanh nhẹn và thành thạo hơn. Học sinh hiểu bài nhanh và nhớ bài lâu hơn. - Đặc biệt nhất là các em thích học môn Toán hơn và thấy bớt nặng nề, áp lực hơn trước khi học toán. Lớp học sôi nổi, hứng thú, học sinh chú ý vào bài học hơn. - Phù hợp với phương pháp đổi mới trong dạy học và tâm lí lứa tuổi học sinh lớp 1. 4. Kết luận. Vấn đề khắc phục khó khăn trong học toán với học sinh lớp 1 không phải là việc đơn giản, có thể đổi mới ngay trong thời gian ngắn. Đứng về phía giáo viên, muốn khắc phục khó khăn này trước hết phải đổi mới tư duy và phương pháp giảng dạy, phải có lòng yêu nghề, mến trẻ và luôn luôn tìm tòi cách giảng dạy sao cho dễ hiểu nhất đến học sinh, tích cực chủ động tổ chức các trò chơi học tập, gây hứng thú học tập cho các em hơn nữa. Phải có sự kết hợp chặt chẽ với gia đình học sinh, giúp học sinh hểu rõ tầm quan trọng của việc học. Không dừng lại ở đó, người giáo viên cần phải lựa chọn, phối hợp sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học sao cho phù hợp với nội dung từng bài, với đối tượng học sinh, tạo điều kiện cho các em chủ động tìm tòi và lĩnh hội kiến thức. Học sinh lớp 1 rất thích được khen. Lời khen kịp thời sẽ giúp các em có hứng thú học tập 8
10. và mau tiến bộ. Do vậy, giáo viên phải biết động viên khuyến khích các em kịp thời, giúp các em tự tin trong học tập. Trên đây là phần trình bày kinh nghiệm của bản thân tôi. Mặc dù tôi đã áp dụng thực tế giảng dạy ở lớp mình và thu được kết quả tốt. Song do thời gian chưa nhiều cũng như nhận thức của bản thân còn hạn chế. Nội dung trình bày trên không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong hội đồng khoa học các cấp, cùng bạn bè đồng nghiệp góp ý xây dựng để đề tài thêm hoàn chỉnh hơn, có khả năng thực thi cao hơn. 5. Kiến nghị, đề xuất a) Đối với tổ chuyên môn: Tổ chức dạy chuyên đề, dự giờ, rút kinh nghiệm, trao đổi các phương pháp dạy học hay và hiệu quả. b) Đối với lãnh đạo nhà trường: Tổ chức các chuyên đề về bồi dưỡng kiến thức, phương pháp dạy học cho giáo viên nhất là giáo viên lớp 1. c) Đối với Phòng GDĐT, Sở GDĐT: Hằng năm, tổ chức nhiều chuyên đề chuyên đề đặc biệt là chuyên đề liên quan đến đổi mới phương pháp dạy học môn Toán lớp 1. Thanh Khương, ngày 10 tháng 11 năm 2023 THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ GIÁO VIÊN (Ký và đóng dấu) (Ký và ghi rõ họ tên) Lê Thị Thu Phương 9